Nỗi buồn thời hậu chiến trong sách tân chủ nhân Nobel Văn học

Kazuo Ishiguro – nhà văn Anh gốc Nhật – quan tâm đến số phận con người sau chiến tranh, về sự phân biệt chủng tộc, giai cấp…

Ngày 5/10, Viện Hàn lâm Thụy Điển công bố giải Nobel Văn học 2017 thuộc về nhà văn Anh gốc Nhật Bản – Kazuo Ishiguro. Sara Danius – Thư ký Viện Hàn lâm Thụy Điển đánh giá: “Bằng những cảm xúc dạt dào, văn chương của ông đánh thức góc sâu thẳm, huyền bí trong chúng ta về mối liên hệ với thế giới”. Sau việc trao giải cho ca sĩ Bob Dylan gây nhiều ồn ào năm ngoái, Sara Danius hy vọng giải thưởng năm nay “làm cho thế giới hạnh phúc”.

Đúng như mong muốn của Viện Hàn lâm Thụy Điển, kết quả khiến công chúng hài lòng dù trước đó, Kazuo Ishiguro không phải tên tuổi được đặt nhiều kỳ vọng. Trả lời phỏng vấn đài BBC, Kazuo gọi giải thưởng dành cho mình là “niềm vinh dự tuyệt vời”. Theo ông, thế giới đang ở trong thời khắc chênh vênh, ông hy vọng tất cả các giải Nobel là nguồn khích lệ tinh thần cho nhân loại.

Nhà văn Kazuo Ishiguro.

Cảm hứng nhân văn tràn ngập trong các tác phẩm của Kazuo Ishiguro. Một trong những mảng đề tài ông quan tâm là số phận con người thời hậu chiến. 

Sinh năm 1954 ở Nhật Bản, Kazuo Ishiguro chuyển đến Anh khi mới 5 tuổi. Năm 1989, ông mới về thăm lại quê hương. Tuy nhiên, Nhật Bản xuất hiện trong nhiều tác phẩm của ông từ trước đó. Là người gốc Nhật nhưng Ishiguro có cái nhìn khách quan về lịch sử. Trong một cuộc phỏng vấn hồi năm 2015, ông nói: “Người Nhật đã quyết định quên đi rằng họ là những kẻ xâm lăng và tất cả những gì mà quân đội Hoàng gia Nhật đã làm ở Trung Quốc và Nam Á trong những năm đó”. Ông thể hiện cái nhìn khách quan này trong hàng loạt tác phẩm.

Cuốn A Pale View of Hills (1982) của ông lấy một nửa bối cảnh ở Nagasaki, Nhật Bản – một trong hai thành phố bị Mỹ ném bom nguyên tử hồi năm 1945. Truyện kể về một người phụ nữ trung niên người Nhật tên Etsuko sống một mình ở Anh. Etsuko đối thoại với con gái Niki về chuyện cô con gái lớn Keiko tự sát. Cuốn sách mang về cho ông giải thưởng Winifred Holtby của Hiệp hội Văn học Hoàng gia Anh. Cuốn sách thứ hai – An Artist of the Floating World – khắc họa số phận Masuji Ono – một nghệ sĩ Nhật Bản từng được trọng vọng trong thời kỳ trước Chiến thanh thế giới thứ hai.

Tác phẩm gần đây nhất của ông – The Burried Giant (2015) – kể về chuyến phiêu lưu của hai ông bà già trong một thế giới kỳ ảo. Khi cuộc phiêu lưu kết thúc, họ bỗng nhớ lại về cuộc chiến tranh khi xưa, những hận thù lúc trước và nhen nhóm những suy nghĩ bắt đầu một cuộc chiến mới. The Burried Giant đặt ra câu hỏi không lời đáp về việc liệu chiến tranh có bao giờ hoàn toàn kết thúc.

Kazuo Ishiguro cũng đề cập đến sự suy vong của tầng lớp quý tộc ở Anh sau Chiến tranh thế giới thứ hai, sự phân biệt giai cấp, tình yêu trong tiểu thuyết The Remains of the Day. Tác phẩm này đoạt giải Man Booker năm 1989 và được Viện Hàn lâm Thụy Điển gọi là “một kiệt tác thực thụ”. Sách xoay quanh cuộc đời Stevens – một quản gia người Anh. Ông phục vụ ngài Darlington – một quý tộc Anh cổ súy tư tưởng thân Đức. Sau Chiến tranh Thế giới Thứ hai, vì một số lý do, Stevens làm việc cho ông chủ mới. Đó là ngài Farraday – một quý tộc Mỹ giàu có. Một ngày, Stevens tình cờ gặp lại bà Kenton – người đồng nghiệp ông từng có tình cảm. Họ yêu nhau nhưng không vượt qua được nhiều rào cản xã hội để đến với đối phương. Tuy nhiên, lúc này Kenton đã lập gia đình.

Truyện gợi ra sự tiếc nuối của Stevens về quãng thời gian phục vụ cho quý tộc Darlington – người không xứng đáng với sự tận tụy, lòng trung thành của ông. Cuối truyện, nhân vật đầy trăn trở với những suy ngẫm về những gì còn lại trong cuộc đời ông và lập những kế hoạch cho riêng mình. Cuốn sách được chuyển thể thành phim năm 1993, đạo diễn James Ivory thực hiện, có sự tham gia của Anthony Hopkins, Emma Thompson. Bộ phim từng nhận được đề cử tám giải Oscar.

Ba tác phẩm của Kazuo Ishiguro từng xuất bản tại Việt Nam: “Mãi đừng xa tôi” (Never Let Me Go), “Dạ khúc: Năm câu chuyện về âm nhạc và đêm buông” (Nocturnes: Five Stories of Music and Nightfall), “Người khổng lồ ngủ quên” (The Burried Giant).

Thuở bé, Kazuo Ishiguro thần tượng thám tử Sherlock Holmes của nhà văn Conan Doyle. Vì thế, văn chương của ông luôn ẩn chứa yếu tố kỳ bí. Tuy nhiên, chúng vẫn đầy ắp sự lãng mạn, mơ màng và tính nhạc. Ngoài đời, bên cạnh viết lách, Kazuo Ishiguro chơi guitar, sáng tác bài hát. Yếu tố duy mỹ, tính nhạc của ông thể hiện rõ nhất trong tập truyện ngắn Nocturnes: Five Stories of Music and Nightfall, kể về cuộc sống của những nghệ sĩ trẻ tuổi bất thành danh.

Kazuo Ishiguro còn xây dựng một thế giới giả tưởng nhằm gửi gắm tư tưởng nhân văn về tình người. Never Let Me Go (Mãi đừng xa tôi) lấy bối cảnh nước Anh cuối thế kỷ 20. Kathy, Ruth và Tommy xuất thân từ một ngôi trường đặc biệt – nơi những đứa trẻ được nuôi dưỡng để trở thành “nguyên liệu” cấy ghép nội tạng. Dù ra đời năm 2005, Never Let Me Go còn nguyên giá trị trong bối cảnh hiện đại, khi nạn buôn người, cấy ghép nội tạng phi pháp hoành hành. Tháng 4/2009, bộ phim chuyển thể từ tiểu thuyết được khởi quay, với sự tham gia của các diễn viên Carey Mulligan, Andrew Garfield và Keira Knightley. Never Let Me Go ở trong danh sách 100 tiểu thuyết tiếng Anh hay nhất mọi thời của tạp chí Times.

Haruki Murakami từng nói với tờ The Guardian rằng Kazuo Ishiguro là nhà văn yêu thích của ông. “Tôi nghĩ anh ấy cống hiến hết mình cho việc viết lách”, tác giả Rừng Na Uy nhận xét.

Khi giải Nobel Văn học 2017 gọi tên mình, Kazuo Ishiguro cho biết ông từng nghĩ có một sự nhầm lẫn bởi ông còn quá trẻ. Sau đó, ông chợt nhận ra mình đã 62 tuổi. “Tôi hy vọng giải thưởng không đánh dấu một kết thúc… Tôi mong không trở nên lười biếng hoặc tự mãn. Tôi cũng hy vọng độc giả trẻ tìm đến tác phẩm của tôi không phải vì giải Nobel”, Kazuo Ishiguro chia sẻ.

Hà Thu

Nguồn: vnexpress