Một độc giả chuyển cho tôi đường link, dẫn tới một báo (mạng) đưa tin, một “phụ nữ Đài Loan chết đột ngột với dấu hiệu chảy máu mũi, miệng, tai và mắt do ăn tôm cả vỏ và uống vitamin C cùng lúc. Lý do được giải thích là vỏ tôm chứa thạch tín (asen), ăn chung với vitamin C đã xảy ra ngộ độc trầm trọng”. Sự thật thế nào?
Bài báo này có tựa đề Ăn tôm không đúng cách có thể chết người? nói theo các nhà nghiên cứu ở đại học Chicago (Mỹ), vỏ tôm có chứa arsenic oxide (As2O5), không độc với con người, nhưng nếu ngay lúc đó uống vitamin C, thì sẽ bị chuyển thành arsenic anhydride (As2O3) độc hại, làm tê liệt các mạch máu nhỏ của tim, gan, thận, ruột và biểu mô, gây xuất huyết tai, mắt, mũi, miệng…
Câu chuyện ăn tôm và uống vitamin C bị ngộ độc cấp tính arsenic chỉ là chuyện nhảm nhí, là loại thông tin bẩn.
Vitamin C là chất chống oxid hoá, nên sẽ khử As2O5 thành As2O3 (thạch tín). Cả hai đều được Hoa Kỳ đưa vào danh sách những chất cực độc. Nhưng điều quan trọng hơn là, dư lượng các oxid arsenic trong tôm là bao nhiêu, để đến nỗi nạn nhân bị ngộ độc cấp tính, chết chảy máu miệng máu mũi như thế. Bài báo không nói đến.
Arsenic trong tôm cá hầu hết (trên 90%) đều là arsenobetaine, một dạng arsenic hữu cơ không độc hại. Còn arsenic vô cơ (As2O3 hoặc As2O5) có rất ít. Ít đến độ cơ quan An toàn thực phẩm châu Âu (EFSA) đã ấn định luôn lượng arsenic vô cơ đương nhiên có trong cá biển là 0,03mg/kg, và 0,1mg trong các hải sản khác. Các cơ quan an toàn trên thế giới, trong thực tế không quan tâm đến lượng arsenic có trong thuỷ hải sản, trừ vùng ô nhiễm vì lo ngại ngộ độc mãn tính.
Ngoại trừ uống thuốc rầy
Độc tính của arsenic vô cơ là điều không bàn cãi nữa, và nguồn e ngại nhất, đó là arsenic trong nước uống. Mỗi ngày uống 2 lít, có thể gây ngộ độc về lâu dài do tích luỹ arsenic. Do đó, arsenic được quy định rất khắc nghiệt trong nước uống, không được quá 0,01mg/lít. Còn để gây ngộ độc cấp tính, nghĩa là chết trào cả máu thì dư lượng phải cao hơn rất, rất nhiều. Theo bộ Y tế Hoa Kỳ, liều gây tử vong với thạch tín từ 70 – 180mg.
Nếu theo áp đặt của châu Âu thì mức arsenic vô cơ có trong tôm là 0,1mg/kg. Và giả dụ, tất cả arsenic vô cơ đều bị vitamin C khử hết thành dạng thạch tín độc hại nhất, thì nếu muốn trào máu thất khiếu phải ăn tới 700kg tôm trong một ngày mới có nguy cơ tử vong. Tôm ở trong vùng ô nhiễm arsenic, cũng không thể chứa nhiều arsenic đến mức gây ngộ độc cấp tính. Giả dụ, muốn ngộ độc cấp tính arsenic cũng không phải chuyện dễ, ngoại trừ uống thuốc rầy.
Sự thật về nguồn tin
Câu chuyện ăn tôm và uống vitamin C bị ngộ độc cấp tính arsenic chỉ là chuyện nhảm nhí, khởi đầu bằng email của ai đó, kèm hình ảnh một phụ nữ Đài Loan nằm chết, mặt mũi đầy máu, lan truyền từ những năm 2010, và rồi phổ biến qua những trang mạng lá cải, thích giựt gân. Không có một báo cáo chính thức nào về ngộ độc arsenic do ăn tôm và uống vitamin C, và không cơ quan an toàn nào trên thế giới cảnh báo. Tác giả cũng không trích nguồn nghiên cứu của đại học Chicago về tôm.
Trong thực tế, ăn tôm vắt chanh, xốt cà chua, tép xào khế chua… là những rau quả chứa nhiều vitamin C, là chuyện thường, và chẳng có ai bị ảnh hưởng sức khoẻ vì chuyện ăn uống lành mạnh này cả.
Bài báo Ăn tôm không đúng cách có thể chết người? được đăng trên hai tờ báo trong nước. Đây là hai tờ báo mạng có lượng độc giả cao. An toàn thực phẩm trong nước là một vấn đề nhức nhối. Nâng cao nhận thức về vấn đề an toàn thực phẩm để người dân tự bảo vệ mình là điều cần thiết, nhưng thông tin lấy sự sợ hãi làm phương tiện để câu độc giả thì có cần thiết không? Thực phẩm bẩn và thông tin bẩn đều đáng sợ như nhau.
