Cửa khẩu là cửa ngõ ra vào của một quốc gia, nơi diễn ra các hoạt động xuất nhập cảnh, xuất nhập khẩu và qua lại biên giới của người, phương tiện hàng hoá. Cửa khẩu đồng thời cũng là điểm mốc đánh dấu ranh giới giữa hai quốc gia, nó có các vai trò khác nhau ở vùng biên như giữ gìn an ninh quốc phòng, góp phần phát triển vùng kinh tế biên, tạo dựng bộ mặt đô thị ở vùng biên giới.
Kiến trúc các công trình tại khu vực cửa khẩu cần thể hiện được tính độc đáo, đặc sắc về kiến trúc và văn hoá của mỗi quốc gia, mỗi dân tộc – là thông điệp về văn hoá Việt Nam gửi tới bạn bè thế giới. Tuy nhiên, lâu nay chúng ta chưa quan tâm đến công tác thiết kế cửa khẩu. Hiện nay, hầu hết các công trình cửa khẩu đều do địa phương – nơi có đường biên giới với nước bạn tự xây dựng, trong khi điều kiện kinh tế tại các địa phương này còn nhiều khó khăn, trình độ còn hạn chế. Vì vậy, cáccông trình mới chỉ đảm bảo được chức năng kiểm tra, kiểm soát về an ninh quốc phòng mà chưa quan tâm tới hình thức kiến trúc nên chất lượng thẩm mỹ còn nhiều cái chưa đạt yêu cầu. Bên cạnh đó, các chính sách khuyến khích đầu tư xây dựng hạ tầng, phát triển kinh tế – văn hoá tại cửa khẩu vùng biên chưa được quan tâm đúng mức nên các địa phương biên giới còn chưa thực sự phát triển.
Chính vì tầm quan trọng của nó, Chính phủ đãgiao cho Bộ Xây Dựng ”Nghiên cứu, lậpThiết kếĐiển hình đối với công trình Quốc Môn và Nhà kiểm soát liên hợp, trình Thủ tướng chính phủ phê duyệt để thực hiện thống nhất trên toàn quốc (tại mục b khoản 4 điều 26-Nghị định 112/2014/NĐ-CP ngày 21/11/2014).
Năm 2017, Bộ xây dựng đã hoàn thiện nghiệm thu 09 mẫu Quốc môn tương ứng với 3 quy mô (Cửa khẩu Quốc tế, Cửa khẩu chính, Cửa khẩu phụ).
Để cụ thể hóa nhiệm vụ Chính phủ giao, Bộ Xây dựng tiếp tục cho tiến hành nghiên cứu 06 mẫu Nhà kiểm soát liên hợp cũng tương ứng với 03 quy mô (Cửa khẩu Quốc tế, Cửa khẩu chính, Cửa khẩu phụ), nhằm từng bước chuẩn hoá, thống nhất hoá các thể loại công trình cửa khẩu biên giới, phổ biến các địa phương thực hiện tạo nên tính bản sắc dân tộc kết hợp hiện đại cho kiến trúc cửa khẩu Việt Nam.
Trên cơ sở quy định về quản lý cửa khẩu biên giới đất liền (Nghị định 112/2014/NĐ-CP), các mẫu thiết kế dựa trên các nguyên tắc và giải pháp bao gồm:
* Yêu cầu về quy hoạch:
– Đảm bảo phù hợp với quy hoạch chung đã được duyệt của khu vực cửa khẩu.
– Bố cục mặt bằng tổng thể cần làm nổi bật tính chất của từng khu vực được
quy định, đồng thời phải đảm bảo sự liên hệ và sắp xếp hợp lý thống nhất với
bố cục chung.
– Vị trí nhà kiểm soát liên hợp nằm trong khu vực cửa khẩu, đảm bảo khoảng cách thuận tiện cho hoạt động kiểm tra, kiểm soát của biên phòng. Hòa nhập với cảnh quan chung của khu vực.
* Cơ cấu khối công trình
– Khu vực kiểm soát làm thủ tục xuất-nhập cảnh
– Khu vực làm việc các cơ quan chức năng
– Khu vực phụ trợ – sử dụng chung cho 3 cơ quan chức năng ( biên phòng, hải quan và kiểm dịch.)
* Dây chuyền công năng: đảm bảo dây chuyền hoạt động 1 chiều, tránh bị lẫn lộn, chồng chéo giữa các khối chức năng
* Yêu cầu về giải pháp kiến trúc.
– Tuân thủ các nội dung về tiêu chuẩn thiết kế hiện hành, đặc biệt là quy định về diện tích trụ sở-phòng làm việc
– Mặt bằng tổ chức chặt chẽ về công năng, thuận tiện giao thông theo từng cụm, từng khối làm việc giữa các đơn vị lực lượng công tác.đảm bảo đủ diện tích làm việc cho cán bộ, bao gồm: lãnh đạo, công chức, viên chức, cán bộ, chiến sỹ, nhân viên của các lực lượng liên ngành làm việc và phù hợp với tính đặc thù của từng đơn vị.
– Công trình phải có hình thức bề thế, trang nghiêm, vững vàng, mang đậm nét văn hóa truyền thống, văn hóa địa phương. Tạo vẻ đẹp từ tất cả các hướng và điểm nhìn của khu đất.
1. Nhà kiểm soát liên hợp cửa khẩu Quốc tế:
Khu vực được mở cho người, phương tiện của Việt Nam và nước ngoài xuất nhập cảnh
Nhà kiểm soát bao gồm các hạng mục:
– Khu vực kiểm soát, làm thủ tục xuất-nhập cảnh
+ Không gian kiểm soát
+ Không gian làm việc cơ quan chức năng
– Khu vực làm việc các cơ quan chức năng
+ Khu vực làm việc cơ quan biên phòng
+ Khu vực làm việc cơ quan hải quan
+ Khu vực làm việc cơ quan kiểm dịch
– Khu vực phụ trợ
2. Nhà kiểm soát liên hợp cửa khẩu Chính:
Khu vực được mở cho người, phương tiện của Việt Nam và nước láng giềng xuất nhập cảnh
Nhà kiểm soát bao gồm các hạng mục tương tự như nhà kiểm soát khu vực cửa khẩu Quốc tế.
3. Trạm kiểm soát cửa khẩu phụ:
Khu vực được mở cho người, phương tiện của Việt Nam và nước láng giềng thuộc tỉnh biên giới hai bên xuất nhập cảnh
Trạm kiểm soát bao gồm các hạng mục:
+ Phòng trạm trưởng
+ Phòng phó trạm trưởng
+ Không gian kiểm soát biên phòng
+ Không gian kiểm soát hải quan
+ Không gian kiểm soát kiểm dịch
+ Phòng họp, tiếp khách
+ Phòng máy tính
+ Phòng chức năng
+ Khu vệ sinh công cộng
+ Kho
Nguyễn Quốc Hoàng- Trưởng phòng NC Thiết kế Điển hình hóa XD – Viện Kiến trúc Quốc gia
Theo Kiến Trúc Việt Nam
