Phần lớn trẻ em hiện nay đang dành quá nhiều thời gian vào điện thoại thông minh mà bỏ lỡ cơ hội tiếp xúc với môi trường bên ngoài, nhưng rất ít thành phố thực sự quan tâm đến lối sống tiêu cực này của trẻ em.
Hãy tưởng tượng khi bạn trở lại thành đứa trẻ 10 tuổi và sống ở một thành phố có kích thước trung bình. Để đi chơi với bạn bè của mình, bạn sẽ phải đi qua nhiều con đường lớn và nguy hiểm, nhưng bố mẹ bạn không đưa bạn đi được và họ cũng không yên tâm để bạn tự mình đi bộ, nên cuối cùng bạn phải ngậm ngùi ngồi nhà. Rồi có thể bạn bắt đầu chat với bạn bè, hoặc nằm trên ghế sofa chơi điện tử. Thế là bạn đã bỏ lỡ cơ hội rèn luyện thể lực và hoạt động ngoài trời, bỏ lỡ việc giao tiếp với hàng xóm và đương nhiên là cả thời gian vui vẻ với người bạn thân của mình.
Đây cũng chính là hiện tượng tiêu cực ở trẻ em ngày nay – nhưng điều này hoàn toàn có thể thay đổi được.
Tim Gill – Tác giả của cuốn “Không sợ hãi: Lớn lên trong xã hội ngại rủi ro” chia sẻ: “Một thành phố dành cho trẻ em là nơi tồn tại “sự tự do thường nhật” để đứa trẻ lớn lên với đôi cánh rộng mở.” Gill còn cho rằng “Chỉ bàn về sân chơi hay những không gian công cộng đẹp đẽ là chưa đủ” vì theo Gill kết quả sẽ chỉ tạo ra những “sân chơi biệt lập” mà trẻ em không thể tự đến đó được. Thế nên Gill chỉ ra rằng: “Sai lầm của xã hội là tạo ra những hệ thống quy hoạch vận hành theo phương tiện xe cộ, công nghiệp xây dựng nhà ở và nền kinh tế chứ không phải là theo thiên nhiên, sức khỏe và chất lượng sống của con người.” Gill khẳng định: “Bất cứ nhà quy hoạch nào cũng không thể phủ nhận sự thật đó. Bởi chính các nhà quyết sách là những chính trị gia mùa vụ và họ thường không bận tâm đến tầm nhìn xa hai, ba mươi năm hoặc xa hơn nữa.”
Một báo cáo gần đây của Arup đã chỉ ra 5 thách thức đối với trẻ em thành thị:
- Giao thông và ô nhiễm;
- Lối sống cao tầng và đô thị;
- Tội phạm, nỗi sợ xã hội và sợ rủi ro;
- Cô lập và kém hòa đồng;
- Thiếu hụt và không đồng đều cơ hội tiếp cận với tiện ích của thành phố.
Nhưng trên khắp thế giới, thiết kế thân thiện với trẻ em đang được phát triển theo hướng như: Các dự án do cộng đồng tự quản bằng cách sử dụng sơn và trồng cây để giảm nguy cơ trên các con đường đến trường và sân chơi, đến kế hoạch tái thiết lại những quy định chính sách cho nhà ở và khu phố cho trẻ em.
Tirana: Tin vào số đông thầm lặng
Một ví dụ về thành phố Tirana. Vị thị trưởng trẻ của Tirana – Erion Veliaj cho rằng: “Chúng ta không nên đánh giá thấp vị trí của trẻ em”. Ông đã tiến hành khảo sát thời gian mà các vị phụ huynh dành cho con mình – Sự thật thì họ dành nhiều thời gian trên xe cộ còn nhiều hơn là với con cái. Chính vì thế Veliaj đã dùng bản thống kế này để khuyến khích các bậc cha me xem xét lại thứ tự ưu tiên trong cuộc sống của mình.
Ngoài ra, Tirana nhận sự tài trợ từ các doanh nghiệp để xây dựng và nâng cấp các cơ sở mẫu giáo, nhà trẻ sơ sinh. Đồng thời, tiến hành liên tục công tác cấm phương tiện giao thông trên quảng trường Skanderbeg rộng lớn.
Để tạo ra sự thay đổi, đặc biệt ở một nơi xem xe hơi là biểu tượng quyền lực như ở Tirana, đây là một điều khó khăn. Thế nên khi công trình sân chơi lớn tại hồ nhân tạo ở Tirana mở ra đã tạo nên làn sóng phản đối với những cuộc biểu tình, đôi khi thậm chí còn trở nên nặng nề và bạo lực.
Veliaj chia sẻ rằng: “Khi một nhóm thiểu số có tiếng nói liên kết lại với nhau bằng “những lợi ích nhóm riêng”, thì có thể gây ra ồn ào. Nhưng lúc đó ta cần đặt niềm tin vào số đông thầm lặng nhưng có sức phản kháng mạnh mẽ hơn.” Và đúng như vậy, trong năm đầu nhiệm kỳ, Veliaj đã thu hồi 40,000 mét vuông đất từ những dự án trái phép để biến thành 31 địa điểm sân chơi mới.
Thành phố còn xây vành đai rừng bằng cách phát động trẻ em trồng “cây sinh nhật” tại mỗi địa điểm nhất định. Chia sẻ về chiến dịch này, Veliaj cho biết: “Khi các thành phố trên thế giới bàn về những bức tường thì ở đây những bức tường của chúng tôi chính là cây cối để cung cấp oxy cho cả thành phố”.
Thành phố Tirana cũng rất tự hào về “hội đồng trẻ em thành phố” nơi các đại diện trẻ sẽ được gặp thị trưởng để tranh luận các vấn đề và từ đó đem những điều này thảo luận hay tuyên truyền trong trường lớp. Veliaj nói rằng điều tuyệt vời khi làm việc với lớp trẻ là mọi thứ rất minh bạch. Các em chính là những đại sứ tốt nhất để vận động các bậc phụ huynh tham gia công tác tạo ra thành phố thân thiện.
Rotterdam: Trẻ em với không gian hoang dã
Từ một thành phố được cho là ít đáng sống nhất cho trẻ em vào 2016, Rotterdam đã đầu tư 15 triệu Euro để cải thiện không gian công cộng, nhà ở và đường xá giao thông ở những khu dân cư thu nhập thấp với hy vọng mang lại cuộc sống thân thiện hơn cho trẻ em trong thành phố.
Cụ thể, thành phố đã sử dụng một không gian ngoài trời tại khu rừng trong công viên để biến thành khu vui chơi sinh thái, gọi là Natuurspeeltuin de Speeldernis, giúp trẻ em có cơ hội có trải nghiệm vui chơi tự do và mới mẻ hơn. Trẻ em có thể được tìm hiểu đa dạng sinh học của không gian “hoang dã”, trải nghiệm các hang động, lửa, bè và cắm trại. Hiện nay nơi đây còn thu hút 35,000 du khách ghé thăm mỗi năm.
Khu vui chơi của một số trường học cũng được sử dụng thành quảng trường công cộng và những không gian đảm bảo an toàn với hoạt động trồng cây công cộng và thiết bị thể thao. Trẻ em có thể tự do trải nghiệm cuộc sống trong môi trường rộng lớn.
Với lịch sử là thành phố có mật độ nhà ở xã hội cao, thành phố ngày càng có nhiều chính sách ưu tiên cho dân số có thu nhập trên trung bình để thu hút lực lượng lao động chất lượng cao, góp phần phát triển kinh tế nơi đây. Chiến lược “Chỉnh trang đô thị” là một trong những động thái của chính quyền Rotterdam để đạt được mục tiêu này dù ở một số thành phố trên thế giới thì đây là một vấn đề gây tranh cãi.
Có hàng trăm nhà riêng mới được xây dựng trong các quận của trung tâm thành phố với không gian xanh rộng lớn, vô số sân chơi với hai ngôi trường trọng điểm mỗi quận. Những nhà ở xã hội trước đây đang được thanh lý, đi kèm với hỗ trợ cải thiện nhà ở cho các hộ gia đình tại nơi đây.
Ngoài ra, thành phố còn phát động dự án cộng đồng mang tên Droomstraat (Đường phố trong mơ), cho phép người dân tự đề xuất và thiết kế cải thiện đường phố, ví dụ như biến một số điểm giao thông và đậu xe thành nơi trồng cây hoặc ghế ngồi công cộng. Các chương trình dần cho thấy hiệu quả khi số lượng người dân định cư và số lượng xây dựng nhà ở mới tại đây đang có chiều hướng gia tăng.
Bogotá: Đánh dấu những điểm nguy hiểm
Vị cựu thị trưởng của Bogotá là Enrique Peñalosa từng chia sẻ: “Có thể coi trẻ em là một loại chỉ số đo mức độ phát triển thành công của thành phố. Nếu có thể xây thành công một thành phố cho trẻ em, thì đồng nghĩa với việc xây được một thành phố lý tưởng cho mọi cư dân”. Theo đó, Peñalosa đã bắt đầu những nỗ lực làm không gian công cộng của thành phố đồng đều.
Ciudad Bolívar là một trong những quận nghèo nhất của thành phố. Các nhân viên xã hội ở đây đang phát triển dự án Urban 95 – một sáng kiến của Quỹ Bernard van Leer về cải thiện không gian công cộng cho những người cao dưới 95cm. Ngoài ra, để giảm thiểu tỉ lệ tội phạm và tăng thêm không gian xanh vốn hạn chế trong quận, các nhân viên xã hội còn tổ chức một cuộc khảo sát đường phố để nhận diện những điểm tiềm ẩn nguy hiểm và nghe ý kiến đóng góp từ người dân trong quận.
Các bức tranh đường phố và hàng cây được dùng để đánh dấu lối đi giữa mẫu giáo, trường học và công viên nhằm báo hiệu người dân giảm tốc độ giao thông, đồng thời tạo ra khu vui chơi mới; Các tòa nhà được sơn màu sắc tươi sáng. Mục đích của hoạt động này là sử dụng “chiến thuật chủ nghĩa đô thị” để đưa vào những phép thử nhỏ, sau một thời gian quan sát tính hiệu quả thì sẽ được áp dụng mãi mãi.
Lexington: Những công viên lắp điểm phun nước
Tại Lexington, Kentucky, có rất nhiều ngày hè nhiệt độ vượt quá 27 độ C (chủ yếu từ tháng 6, tháng 7 cho đến tháng 8). Do vậy, nhiều hộ gia đình đã chọn cách trốn vào đài phun nước công cộng tại công viên Thoroughbred. Nhưng thay vì phạt các cư dân này thì hội đồng thành phố quyết định lắng nghe họ.
Năm 2015, Gehl Studio đã tiến hành một cuộc khảo sát công cộng cho thành phố này và khám phá ra nhu cầu tiềm ẩn cho các không gian thân thiện và gia đình ở ngoài trời, đặc biệt là nơi có nước và có thể chơi đùa. Và mùa hè kế tiếp, một đài phun nước được lắp đặt trên bãi cỏ gần công viên Northeastern đã tạo ra sự thay đổi ngoạn mục. Điểm lắp đặt tạm thời mới gọi là SplashJAM, đã thu hút mọi người từ khắp thành phố. Cùng với đài phun nước khiêu vũ, địa điểm còn có bàn ăn ngoài trời, hàng dù tránh nắng, phòng thay đồ tại chỗ và nhà vệ sinh với lối vào dễ tiếp cận.
Mọi người đi bộ hoặc lái xe kéo đến địa điểm này, mang máy lạnh với đồ ăn và đồ uống, ngồi nghỉ dưới các tán ô, nằm ngắm trẻ con nô đùa. Còn những người chưa bao giờ tới công viên thì cũng tìm được lý do để đến, để gặp những người hàng xóm.
Vancouver: Chính sách nhà ở thân thiện
Chính sách nhà ở thân thiện của Vancouver được ban hành vào những năm 90 đã làm tăng tỉ lệ trẻ em sống tại trung tâm thành phố lên gấp hai lần từ 2001 đến 2011. Theo chỉ đạo trong công văn được ban hành, một phần tư của các thành phố mật độ cao phải được dành để thiết kế môi trường và chất lượng sống cho các gia đình. Những chính sách này nhấn mạnh tầm quan trọng của sự giao tiếp xã hội cho tất cả lứa tuổi, đặc biệt là trẻ em.
Cũng từ chỉ đạo này, Vancouver đang cho xây dựng lại khu River District – nơi được biết tới là East Fraser Lands và sân chơi Creekside Park – sân chơi lớn nhất của Vancouver, với các dụng cụ chơi nhạc, tháp leo núi, các ống trượt khổng lồ và trò dây đu trên không cũng như nhiều trải nghiệm nghịch cát và nước rất được ưa thích.
Khánh Linh – TCKT.VN
(Biên dịch từ The Guardian)
© Tạp chí kiến trúc
Theo Kiến Trúc Việt Nam
