Chứng khoán và trái phiếu: “Nút giảm áp” cho tín dụng

Mất cân bằng giữa các kênh cung ứng vốn

Năm 2018, tỷ lệ dư nợ tín dụng của hệ thống ngân hàng so GDP hơn 130%; quy mô vốn hóa thị trường cổ phiếu tương đương 71,6% GDP; tổng giá trị trái phiếu niêm yết trên thị trường đạt 1,1 triệu tỷ đồng, tương đương với 20,3% GDP. Những con số đưa ra cho thấy, dòng tiền cung ứng cho nền kinh tế vẫn phần lớn dựa vào hệ thống các tổ chức tín dụng, nhất là vốn trung và dài hạn.

Theo Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Đào Minh Tú, giữa kênh cung ứng vốn ngân hàng và thị trường vốn còn rất bất cập. Trong khi nhu cầu vốn trung, dài hạn của doanh nghiệp để mở rộng và phát triển sản xuất, kinh doanh rất lớn, nhưng thị trường vốn chưa phát triển đủ cả về quy mô và chất lượng để có thể đáp ứng được nhu cầu này. Do đó, vốn trung, dài hạn cho nền kinh tế chủ yếu vẫn phải dựa vào hệ thống ngân hàng, tín dụng trung, dài hạn chiếm tỷ trọng khá lớn (khoảng 50,6% tổng dư nợ).

Nguyên nhân của tình trạng trên được Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (NHNN) – ông Nguyễn Quốc Hùng – chỉ ra: Phía doanh nghiệp chưa có báo cáo kế hoạch kinh doanh dài hạn, việc sử dụng vốn dài hạn và xây dựng các kế hoạch phát triển dài hạn doanh nghiệp. Bên cạnh đó, doanh nghiệp còn ngại công bố thông tin, báo cáo thông tin tài chính chưa được rõ ràng, gây khó khăn cho các tổ chức tín dụng. Đồng thời, các doanh nghiệp chưa đáp ứng được điều kiện phát hành trái phiếu, thiếu vắng các nhà đầu tư chuyên nghiệp mang tính lâu dài, tính thanh khoản của trái phiếu chưa cao, chưa có các tổ chức xếp hạng tín dụng tạo điều kiện cho doanh nghiệp và các nhà đầu tư…, nên việc tìm vốn cho phát triển gặp nhiều khó khăn. Thực trạng này đã và đang tạo sức ép và rủi ro rất lớn cho hệ thống tổ chức tín dụng.

Giải pháp giảm lệ thuộc vào tín dụng

Để đáp ứng nhu cầu vốn trung, dài hạn của các doanh nghiệp nói riêng và nền kinh tế nói chung, các chuyên gia trong lĩnh vực tài chính đồng quan điểm rằng, phát triển thị trường chứng khoán và thị trường trái phiếu doanh nghiệp là điều kiện tất yếu, giảm dần lệ thuộc vào tín dụng ngân hàng, đặc biệt là nhu cầu vốn trung, dài hạn.

Ông Phạm Hồng Sơn – Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước – bày tỏ, thị trường chứng khoán mới có từ năm 2000, song phát triển nhanh và tương đối bền vững. Mỗi năm, thị trường này tăng trưởng bình quân 25%. Nếu như năm 2010, giá trị vốn hóa thị trường chứng khoán chiếm 52,5% GDP thì đến năm 2018, quy mô thị trường vốn là 111% GDP.

“Hiện, trên 1.000 doanh nghiệp niêm yết, tỷ lệ các doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa lớn. Việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp là thị trường mới, non trẻ. Các doanh nghiệp lấy tiền vay ngân hàng để phát triển nguồn vốn thì gặp nhiều rủi ro nên việc huy động vốn qua chứng khoán có thể hạn chế điều này” – ông Sơn nhấn mạnh.

Đồng quan điểm trên, ông Đỗ Ngọc Quỳnh – Tổng thư ký Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam – cho rằng, sự thay đổi của thị trường chứng khoán là tích cực, từ năng lực doanh nghiệp đến nhà đầu tư… Tuy nhiên, việc hình thành kênh trái phiếu cho doanh nghiệp là mục tiêu xa vời. Bởi các doanh nghiệp muốn phát hành trái phiếu phải đạt mực độ tín nhiệm nhất định cũng như trình độ phát triển tốt. Doanh nghiệp vừa và nhỏ khó đáp ứng yêu cầu này.

Chia sẻ giải pháp cho vấn đề này, ông Sơn cho hay, Bộ Tài chính đang chỉ đạo Sở Chứng khoán Hà Nội xây dựng cổng thông tin để các doanh nghiệp phát hành trái phiếu. Bộ cũng đệ trình Luật Chứng khoán sửa đổi tạo ra khung pháp lý hoàn chỉnh.